कृषिकवच झटका मशीन, इलेक्ट्रिक/सौर कुंपण
झटका मशिन प्रस्तावना
वन्य प्राण्यांकडून शेतांचे नुकसान, पिकांचे, फळबागेचे नुकसान ही एक अतिशय जुनी आणि भयंकर समस्या आहे. हरीण, नीलगाय, हत्ती, डुक्कर, मोकाट पाळीव प्राणी इत्यादींमुळे होणारे नुकसान ही शेतकऱ्यांसाठी मोठी समस्या आहे. हे टाळण्यासाठी आणि शेताच्या रक्षणासाठी शेताच्या आजूबाजूला खड्डे खणणे, शेताच्यां बांधावर झुडपे लावणे, दगडी कुंपण किंवा विटां-सिमेंट ने मजबूत सीमाभिंत बांधणे, शेतात काटेरी तारांचे कुंपण, जाळीचे कुंपण इत्यादी विविध तंत्रांचा वापर केला जातो.
तथापि, या उपाययोजनांमुळे अंशतः दिलासा मिळतो, परंतु हे उपाय पिकाचे पूर्णपणे संरक्षण करण्यासाठी प्रभावी ठरत नाहीत. यातील काही उपाय खूप महाग आहेत.
सध्या विद्युत कुंपण (शक्ती कुंपण) किंवा सौर कुंपण लावण्याचा ट्रेंड वाढला आहे. विद्युत कुंपण ही पीक संरक्षणाची सर्वात सोपी, स्वस्त आणि प्रभावी पद्धत आहे. वन्य प्राण्यांपासून पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी ही पद्धत अत्यंत प्रभावी आहे आणि ती जगभर वापरली जात आहे. इलेक्ट्रिक कुंपण इतर लोकप्रिय पद्धतींपेक्षा खूपच स्वस्त आहे आणि त्याचे आयुष्य जास्त आहे. मात्र, योग्य माहितीच्या अभावामुळे भारतातील अनेक शेतकरी विद्युत कुंपण वापरत नाहीत.
काहीवेळा शेतकरी 220Volt किंवा 440Volt घरगुती वीज शेताच्या आजूबाजूला उघड्या तारांमध्ये चालवतात. अशा अवैज्ञानिक आणि बेकायदेशीर, अप्रमाणित विद्युत कुंपणांमुळे प्राणी किंवा काही वेळा एखाद्या व्यक्तीचा मृत्यू होतो . अशा प्रकारे घडलेल्या मृत्यूच्या बातम्या आपण वाचत असतो. त्यामुळे शिक्षेच्या भीतीने शेतकरी विजेचे कुंपण वापरत नाहीत.
पारंपरिक कुंपणाच्या तुलनेत कृषिकवच इलेक्ट्रिक/सौर कुंपणाचे फायदे
*कृषिकवच इलेक्ट्रिक पॉवर फेन्सिंग (झटका मशिन) लावणे सोपे आहे.
* शेतकरी स्वतः ते बसवू शकतो.
* झटका मशिन लावण्याचा खर्च पारंपारिक कुंपणापेक्षा कमी आहे.
* त्याची देखभाल खर्च कमी आहे.
* या प्रणालीचे आयुष्य जास्त आहे.
* हे पोर्टेबल आहे आणि कुठेही नेले जाऊ शकते.
* ही अधिक विश्वासार्ह, सुरक्षित प्रणाली आणि अधिक कार्यक्षम आहे.
* हे प्राण्यांच्या विशिष्ट प्रजाती नुसार तयार केले जाते.
* ही प्रणाली आंतरराष्ट्रीय मानकांनुसार मान्यताप्राप्त आहे.
* यंत्रणा पर्यावरणपूरक आहे.
* यामध्ये मानसशास्त्रीय आधारावर प्राण्यांवर नियंत्रण मिळवले जाते.
कृषीकवच विद्युत कुंपण प्रणालीचे कार्य तत्त्व
झटका मशीन कशा प्रकारे कार्य करते?
काटेरी कुंपणाप्रमाणेच विजेच्या कुंपणातही शेताच्या सभोवती खांब लावून तारा लावल्या जातात. साधारणपणे या तारा गॅल्वनाइज्ड स्टीलच्या तारा असतात. त्यानंतर या तारांमधून उच्च व्होल्टेज विजेचा सूक्ष्म प्रवाह जातो. हा विद्युत प्रवाह सतत नसून तो नाडीच्या रूपात म्हणजेच थोड्या वेळाने वाहत असतो. या तारांना स्पर्श केल्याने कोणताही प्राणी किंवा मानव यांना तीक्ष्ण, लहान, कमी वेदनादायक परंतु सुरक्षित धक्का बसतो जो त्यांना कुंपणातून येण्यापासून रोखतो. प्राण्यांना हा धक्का लक्षात येतो आणि ते पुन्हा वायरच्या संपर्कात येण्याचे टाळतात. हे कुंपण प्राण्यांसाठी एक प्रकारचा मानसिक अडथळा म्हणून काम करते.
विद्युत कुंपण त्यामधून वाहणारा विद्युत् प्रवाह नियंत्रित करण्यासाठी एक लहान इलेक्ट्रॉनिक उपकरण वापरते. सामान्य भाषेत याला झटका मशीन म्हणतात. हे शॉक मशीन दर 1.2 सेकंदात एकदा तारांमध्ये विद्युत प्रवाह प्रक्षेपित करते. हा विद्युतप्रवाह सुमारे 8 kV ते 15 kV च्या उच्च व्होल्टेजचा असतो आणि फार कमी काळासाठी (सुमारे 300 मिलीसेकंद) वाहतो. कुंपणाच्या लांबीनुसार वेगवेगळ्या क्षमतेची यंत्रे उपलब्ध आहेत.
( प्रत्येक 1.2 सेकंदांनंतर झटकामशीन सुमारे 300 मिलीसेकंदांसाठी 8-15 केव्हीचा विद्युत प्रवाह तारांमध्ये सोडते. हा प्रवाह घातक नाही कारण प्रवाहाचे प्रमाण कमी आहे आणि ते अधूनमधून वाहते. परंतु उच्च प्रवाहाच्या DC व्होल्टेज मुळे खूप जोरदार धक्का देते. झटका कशाप्रकारे लागतो याचा व्हिडिओ 'Krushikavach ' या youtube channel ला पाहता येईल.)
12V बॅटरीमधून मशीनला वीज पुरवली जाते. ही बॅटरी चार्ज करण्यासाठी सोलर पॅनल्सचा वापर केला जातो. हे बॅटरी चार्जरद्वारे वीज किंवा जनरेटरवरून देखील चार्ज केले जाऊ शकते.
ही यंत्रणा प्रभावीपणे काम करण्यासाठी तारांमध्ये प्रत्येक ठिकाणी एकसमान शॉक वहन क्षमता राखणे आवश्यक आहे.
त्यासाठी खालील बाबींची काळजी घेणे आवश्यक आहे.
१. प्राण्यांच्या विशिष्ट प्रजातीसाठी (जसे की नीलगाय किंवा हत्ती) कुंपण तयार करण्यासाठी, त्यानुसार कुंपण तयार करणे आवश्यक आहे.
2. कुंपणाची उंची आणि मातीचा प्रकार, शेताची स्थिती, जनावरे यानुसार योग्य झटका मशीन निवडा.
3. इतर साहित्य जसे की इन्सुलेटर, वायरचा प्रकार ,तार आणि त्याची गुणवत्ता इ. चांगली असावी.
4. विद्युत प्रवाह कोठूनही गळत नाही याची काळजी घ्यावी
५. वेळोवेळी दुरुस्ती इ.
6. इलेक्ट्रॉन्सच्या प्रवाहासाठी योग्य प्रकारे आर्थिंग लावणे,जोडणे आवश्यक आहे.
コメント